نتایج کاوش های باستان شناختی اخیر در منطقه قم رود نیز این ادعا را تأیید می کند.
قم در سال های ۲۳ یا ۲۴ هـ . ق هم زمان با اصفهان به تصرف اعراب درآمد.
اعراب نام شهر را با الهام از نام یکی از روستاهای منطقه «کم» یا «قم»
نهادند. ورود اعراب اشعری به قم، مورد استقبال زرتشتیان قرار گرفت. از
دلایل این استقبال می توان به هجوم پی در پی جنگل نشینان دیلمی به این
نواحی اشاره کرد. اتحاد و پیوند اعراب و زرتشتیان، چندان به درازا نکشیده
منجر به درگیری هایی شد که سرانجام به تسلط بیش تر اشعری ها، بر روستاها و
مزارع منطقه انجامید. از این پس روستاها و مزارع بیش تری با یک دیگر ادغام
شده و فضای شهری قم را به وجود آوردند.
قم در دوره اشعریان پناهگاه نسبتا امنی برای «طالبین» و «علویان» شد. اشعری
ها با توجه به گرایش های فکری خود، از ورود علویان حمایت و استقبال کرده
موجب توجه و هجرت شان به این شهر شدند. تا پیش از ایجاد اختلاف در بین عرب
های اشعری، حکومت آنان بسیار چشمگیر بود. اشعریان آشکارا به نشر گرایش های
علوی می پرداختند. از پرداخت خراج سر باز می زدند و حتی فرستاده گان خلفا
را نیز به شهر راه نمی دادند.
