تاریخچه
شهر اراک از نظر تاریخی نسبت به سایر شهرهای استان از قدمت چندانی برخوردار
نیست. زمان احداث شهر اراک به دوره قاجار و سلطنت فتحعلی شاه می‌رسد. در
اوایل سلطنت قاجار در عراق عجم بعلت وسعت زیاد و جمعیت فراوان همواره
ناامنی و اختلافات محلی بروز می‌کرد و این امر از لحاظ سیاسی و اقتصادی
برای حکومت مرکزی بروز مشکل می‌کرد. در زمان فتحعلی شاه قشونی به نام عراق
تشکیل گردید و یوسف خان گرجی از فتحعلی شاه تقاضا نمود که برای مرکز قشون
عراق عجم قلعه‌ای نظامی احداث کند. به همین جهت تأسیس ساختمان اولیه شهر
به‌صورت قلعه‌ای به نام سلطان آباد، شروع و در سال ۱۲۳۱ هجری(۱۸۰۸ میلادی)
به پایان رسید.
شهر قدیم اراک دارای چهار دروازه بوده بازار کنونی اراک شبکه ارتباطی داخلی
این دروازه‌ها بود و راه‌های اصلی و خارجی از این دروازه‌ها آغاز
می‌شد.این دروازه‌ها عبارتند از:
• دروازه شهرجرد در مشرق
• دروازه رازان در شمال
• دروازه حاج علینقی در غرب
• دروازه قبله در جنوب
با عبور راه آهن از اراک و احداث خیابان و گذرگاه‌های جدید توسعه شهر در
قسمت جنوب و جنوب غربی آغاز شد.براساس آمار کتاب ایرانشهر در سال ۱۳۲۰ ش ،
جمعیت اراک ۵۱۰۰۰ نفر بود . از این تاریخ اراک نیز مانند سایر شهرهای کشور
توسعه یافت . در سال‌های صلح و آرامش دیوارهای حفاظتی شهر برداشته شد و شهر
اراک و نقشه منظم اولیه آن بی رویه رو به توسعه نهاد . موقعیت ترابری اراک
مهمترین عامل توسعه شهر در سال‌های اخیر بوده‌است
وجه تسمیه
اراک در گذشته سلطان‌آباد نام داشت. چون یکی از اهداف بنای شهر، ایجاد
مرکزی نظامی وقلعه‌ای جنگی در بین بخشهای ، فراهان، دولاخور، کزاز، سربند،
چرا و کاپله با چاپلق بوده‌است ،نخست نام شهر یا قلعه نوبنیاد «قلعه سلطان
آبادٍ» بوده‌است که پس از چندی واژه «قلعه» حذف گردیده و فقط با نام سلطان
آباد نامیده می‌شد. بمرور زمان «سلطان آباد عراق» به شهر عراق تبدیل گردیده
تمام اسناد موجود تا سال ۱۳۱۷ خورشیدی که در دست است نام این شهر عراق
بوده‌است. این شهر در دوره رضاشاه اراک نام گرفت.درسال ۱۳۱۷ هنگام بهره
برداری راه آهن سراسری ایران و اتصال راه آهن شمال و جنوب بود که کلیه
ایستگاههای راه آهن شمال تا جنوب را با نام شهرها و روستاهای کنار آنها
نامگذاری نمودند، که از آن سال نام این شهر از عراق به اراک تبدیل شده
است.
برای واژه «اراک» معانی گوناگونی ذکر گردیده‌است که تعدادی از آنها
عبارت‌اند از: پایتخت، باغستان، نخلستان و شهرستان. بعضی کلمه «اراک» را
برگرفته از ایراک که معرب آن کلمه عراق است، دانسته‌اند. زیرا در بازه‌های
زمانی خاصی به اراک، عراق عجم نیز گفته شده که به واسطه تلفظ اکثر خارجی‌ها
که عراق را ایراک تلفظ می‌کرده‌اند، کم کم بصورت اراک تغییر یافته است.
