شرایط اقلیمی
دشت های فلات که بخش عمده ای از مساحت کشور ما محسوب می شوند، عمدتاً در
نواحی مرکزی و شرقی مملکت قرار دارند. دو منطقه دشت کویر و کویر لوت، در
مرکز ایران واقع شده اند که به طور کلی لم یزرع و یا با بارندگی بسیار اندک
می باشند. این دو کویر، قریب یک هفتم مساحت ایران را شامل می شوند.
نواحی حاشیه کویری و کوهپایه ای، دارای آب و هوای معتدل تر با بارندگی
بیشتر می باشند؛ ولی به هر تقدیر، اقلیم این نواحی نیز گرم و خشک است.
خصوصیات کلی شرایط اقلیمی دشت های فلات به قرار زیر است:
1- آب و هوای گرم وخشک در تابستان و سرد و خشک در زمستان 2- بارندگی بسیار
اندک 3- رطوبت هوای بسیار کم 4- پوشش بسیار کم گیاهی 5- اختلاف زیاد درجه
حرارت بین شب و روز 6- در نواحی کویری و حاشیه کویری، باد های توام با گرد و
غبار
به دلیل رطوبت کم و دوری از دریا، اختلاف درجه حرارت هوا در طی شبانه روز،
زیاد است. به تغییرات روزانه حرارت که در ستون نوسان روزانه دما در جدول 1
برای شهر های مناطق گرم و خشک آمده، توجه کنید.
کلیات بافت شهری و روستای به قرار ذیل است:
1- بافت شهری و روستایی بسیار متراکم 2- فضای شهری کاملاً محصور 3- کوچه
های باریک و نامنظم و بعضاً پوشیده با طاق 4- ساختمان های متصل به هم 5-
استقرار مجموعه های زیستی بر اساس جهت آفتاب و باد
روستا ها و شهر های سنتی مناطق گرم و خشک ایران را می توان به بوته های
کاکتوس و یا گیاهان صحرایی تشبیه نمود. این گیاهان، پوسته ای ضخیم و بسیار
مقاوم به دور خود دارند و در تحت این شرایط است که می توانند محیطی مناسب
برای انتقال شیره گیاهی و رشد و نمو در درون گیاه به وجود آورند.
به طور کلی، تمامی فضا های زیستی این مناطق، اعم از فضا های شهری، معابر،
حیاط ها و ساختمان ها، در مقابل عوامل جوی، خصوصاً باد نامطلوب، کاملاً
محافظت شده اند و استفاده از باد مطلوب و تابش آفتاب با تمهیدات خاصی که در
دنباله این مقاله توضیح داده خواهد شد، صورت می گیرد.
بافت شهری در این نواحی، به هم فشرده و ابنیه، متصل به هم هستند. کوچه ها،
باریک و با دیوار های نسبتاً بلند و در مسیر یک خط شکسته امتداد دارند.
اصولاً هیچ فضای شهری غیر محصور در این مناطق وجود ندارند؛ زیرا محافظت از
فضای غیر محصور در مقابل شرایط نامساعد اقلیمی ممکن نیست. یکی از دلایل
باریکی کوچه ها که گاه فقط برای عبور دو نفر از کنار هم کافی است، برای
فراهم نمودن شرایط اقلیمی بهتر در فضای معابر است. وجود دیوار های بلند در
کنار معابر، در ایجاد سایه در مقابل تابش آفتاب و همچنین حفاظت معابر در
مقابل باد های کویری، تاثیر بسزایی دارند. باید متذکر شد که پیچ در پیچ
بودن کوچه ها، از نظر زیست اقلیمی، یک مزیت در مناطق گرم و خشک و کویری
محسوب می شود، زیرا در مسیر های مستقیم و عریض، باد های کویری می توانند به
سرعت جریان داشته باشند و باعث اختلال در زندگی روزمره شوند.
