چکیده
فلسفه ایجاد محلی به نام ترمینال سهولت در امر حمل و نقل میباشد حمل
نقل‌ها در حالت کلی به سه تقسیم‌بندی می‌شوند- حمل و نقل زمینی، دریایی و
هوایی، که مهمترین آنها حمل و نقل زمینی محسوب می‌گردد شاید بتوان گفت که
بیش از ۹۰ درصد حمل و نقل‌ها بصورت زمینی صورت می‌پذیرد اسباب حمل و نقل‌ها
می‌تواند کالا یا انسان باشد که این دو نیز با نام‌های ترمینال و باربری
از هم متمایز می‌شوند. این پایان نامه به بررسی وضعیت طراحی ترمینال از
ابعاد مختلف پرداخته است. همانطور که می‌دانیم جای‌گیری ترمینال یکی از
مسائل مهم طراحی محسوب می‌گردد مکان قرارگیری ترمینال نیز اهم واجبات طراحی
آن است چراکه دسترسی به تمام نقاط مهم شهر برای سهولت و سرعت در امر
ارتباطات ضرورت دارد.
این پایان نامه شامل پنج فصل میباشد در فصل اول اشاره‌ای گذرا و مختصر به
تاریخچه و تعاریف مرتبط با ترمینال آورده شده در فصل دوم برنامه ریزی و
ضوابط فیزیکی در طراحی ترمینال مورد بررسی قرار گرفته و در فصل سوم
نمونه‌هایی از ترمینالهای ساخته شده ارائه گردیده و هدف از آن ایده برداری
میباشد در فصل چهارم مسائلی همچون اقلیم منطقه پارس آباد و دیگر
ویژگی‌ها شرح داده شده است و نیز اهم طراحی و ساخت ترمینال جدید ذکر شده در
آخر نیز روند طراحی ترمینال جدید به صورت گام به گام از طرح تفصیلی تا
پرسپکتیو کامل از سایت همراه با جزئیات ارائه گردیده است
مطالعات معماری ترمینال مسافربری,رساله معماری ترمینال مسافربری,پایان نامه
معماری ترمینال مسافربری,طرح نهائی معماری ترمینال مسافربری,برنامه فیزیکی
ترمینال مسافربری,مطالعات تطبیقی ترمینال مسافربری,نمونه های موردی
ترمینال مسافربری,نمونه موردی داخلی ترمینال مسافربری,نمونه موردی خارجی
ترمینال مسافربری,ریزفضاهای طراحی ترمینال مسافربری,ظوابط طراحی ترمینال
مسافربری,طراحی ترمینال مسافربری,طرح ترمینال مسافربری
مقدمه
ترمینال به شکل امروزی مکانی است که در شهرها که عملیات حمل و انتقال مسافر
را از یک شهر به شهر دیگر ممکن میسازد. مسلم است که شکل امروزی ترمینال در
طی گذشت زمانهای طولانی و نیازهای روز جامعه شکل گرفته است. چنانچه در مدت
زمان نه چندان طولانی انتقال مسافرین توسط کجاوه و سفرهای بیابانی
دستهجمعی انجام میگرفت. اهمیت بخشیدن به مسأله امنیت سفر ـ مسأله زمان و
امنیت تردد و عبور و مرور کمکم به شکل‌گیری مسألهای به نام ترمینال منجر شد
که برای شناخت بهتر این موضوع به تاریخچه استفاده از اتوبوس و حمل و نقل
مسافر در کشور را مورد بررسی قرار میدهیم.
برای توضیحات بیشتر و مشاهده فهرست مطالب و خرید رساله به ادامه مطلب مراجعه نمائید…
فصل اول:
تاریخچه و تعریف ترمینال
۱-۱- تعاریف
ریشه‌یابی لغوی ترمینال یا پایانه با تاریخچة آن در ارتباط میباشد. فضایی
که امروز در کشور ما مورد استفاده واقع می‌شود، با ورود اتومبیل به ایران
از دورة قاجار تعریف شده است. فناوری مدرن حمل و نقل که در کشورهای اروپایی
و آمریکایی بوجود آمد، بسیار سریع در سایر نقاط جهان نیز گسترش یافت. با
توجه به قدمت دیر پای تمدن ایرانی، در ساختار معماری و شهرسازی ما، فضاهای
اقامتگاهی موقت در ابتدا، میانه و انتهای راهها و مسیرها بدلایل ارتباطات
تجاری و بازرگانی، مسافرتهای مذهبی و سفرهای اداری و حکومتی تحت نام
کاروانسرا و متعلقات آن وجود داشته است. این فضا و اصول معماری حاکم بر آن
امروزه در مجموعة شبکه حرکتی نمیتواند جایگاهی داشته باشد.
الفاظی در این زمینه استفاده می شوند عبارتند از (TERMINAL و STATION)
TERMINAL به معنای نهایی، پایانی، آخر و حد میباشد.
STATION به معنای ایستگاه، جایگاه، مرکز و مرتبه تعریف شده است.
آنچه که مورد نظر میباشد واژة «ترمینال» است که بصورت محاوره عام در آمده و
در سالهای اخیر فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی کلمة «پایانه» را بجای آن
پیشنهاد داده است.
۱-۱ -۱- تعریف ترمینال (پایانه)
پایانه درمعنی کلی به فضایی اطلاق می‌شود که درابتدا یا انتهای مسیر واقع شده باشد. اما تعریف معماری آن عبارت است از:
مکانی متشکل ازمجموعه‌ای از فضاها با تسهیلات درون آن که درآن مکان،
دستیابی به یک دسته وسیله نقلیه و نیز امکان تعویض و تغییر وسیله نقلیه
ازیک نوع به نوع دیگر جهت جابجایی و مسافر و کالا وجود داشته باشد.
بطورکلی، پایانه دارای شرایط ذیل است:
۱– امکان دسترسی به مجموعهای از وسایل نقلیه که در یک یا چند مسیر تعیین شده در رفت و آمد میباشند را بوجود میآورد.
۲– امکان تعویض وسیله نقلیه از یک نوع به نوع دیگر در آن وجود دارد.
۳– تسهیلات لازم جهت اقامت کوتاه مدت مسافر تا شروع یا ادامه سفر را دارا میباشد.
۴– امکانات کافی جهت متمرکز کردن و انباشتن کالا تا زمان حمل به مقصد در آن
قرار دارد. موارد فوق بخشی از ویژگیهای یک پایانه بشمار می‌رود ولی محدود
به آنها نبوده و بر اساس نیاز و ضرورت، موارد دیگری را نیز می‌توان بعنوان
خصوصیات پایانه‌ها ذکر نمود . امکانات لازم و استانداردهای موجود ترمینال
فعلی، طراحی ترمینال جدیدی در سایت مناسبی نسبت به شهرستان‌های استان نیاز
میباشد. که طراحی ترمینال مسافربری با فضای منطبق با اصول، ضوابط و
معیارهای طراحی پایانههای مسافربری ایران و منطقه تحت عنوان ترمینال
مسافربری شهر اردبیل انجام میگیرد. این طراحی براساس هویت و ساختار معماری
غنی ایرانی با تاثیر مثبت از معماری بین المللی انجام می‌شود و باتوجه به
موضوع برای سه کاربری (سواری بین شهری، اتوبوس، مینی‌بوس) میباشد. پس این
پروژه از لحاظ عملکردی حائز اهمیت است.
۱-۱-۲- طراحی و ساخت ترمینال
ساختار جوامع امروزی بامفاهیم مختلف و گوناگونی تعریف شده است. یکی از
مهمترین این مفاهیم ارتباطات می‌باشدکه در سطوح مختلفی صورت میگیرد.
ارتباطات فیزیکی از یک سو و ارتباطات الکترونیک و مجازی از سوی دیگر در
برنامه ریزی‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه نقش اساسی را
برعهده دارد. جهان امروز، جهان فاصله‌های کوتاه است و دسترسی انسان به نقاط
مختلف دنیا از طریق هوا، زمین و دریا و نیز فناوری الکترونیکی ضرورت
پرداخت به مسئله مهم ارتباطات را آشکار میسازد.
توسعه ازجمله مفاهیمی است که سرتاسر تاریخ جوامع انسانی به لحاظ زمانی و
مکانی وا بسته به وجود آن بوده و هست. هر نوع حرکت به سوی تغییر و بهبود
وضعیت رفاهی جامعه را توسعه می‌گویند. توسعه در فرایند شکل‌گیری خود دارای
لایه‌ها و زیر ساخت‌هایی می‌باشدکه اولویت اجرا و برنامه‌ریزی مربوط به
آنها در رسیدگی به غایت اهداف مربوط به آن نقش اساسی دارد. با آنچه آمده و
نیز انطباق آن با مسائل امروز، که انتقال در سه لایه مسافر، بار و اطلاعات
هسته اصلی ارتباطات را تشکیل می‌دهد؛ درمی‌یابیم که یکی از مهمترین
اولویتها و اساسی‌ترین زیرساختهای توسعه، ترویج و بهینه کردن اطلاعات در سه
لایه مذکور میباشد .
۱-۱-۳- تاریخچه استفاده از اتوبوس
اولین اتومبیل‌هایی که به ایران وارد شدند سواری‌های فورد کروکی کلاپی با
لاستیک توپر بودند که ساعتی ۴۰ کیلومتر حرکت می‌کردند و چون گیربکس و جعبه
دنده‌ای برای کم کردن زور موتور نداشتند مانند همان گاریهای قدیمی در
سربالایی‌ها متوقف می‌ماندند.
با ظاهر شدن اولین اتومبیل فوراً فرهنگی در کنار فرهنگ صنعتی منشعب شد و
شکل یافت که از سرعت بیشتر مایه میگرفت. در سال ۱۳۲۴ جمع کل اتومبیل‌های
ایران به ۵ دستگاه می‌رسید. اولین اتوبوسهایی که در ایران بکار افتاد به
قوطی کبریتی مشهور بودند. سپس اتوبوسهای بنز به کار افتاد و به شکل انواع
یک طبقه امروزی از دانمارک وارد گردید. بعد از استقبال مردم، عده‌ای نیز
موتورهای کامیون را وارد نموده و با نصب اتاق اتوبوس روی آن در خط تهران،
شمیران و ری شروع به کار نمودند. وسایل نقلیه که بدینسان به وجود آمد و
مورد استفاده قرار گرفته و باعث سرعت بخشیدن به امر ارتباط حمل و نقل مسافر
گشتند زیانها و پیامدهایی هم داشت که گاه از سود حاصل از سرعت ارتباط
فراتر می‌رفت .
۱-۲- مسافر در کشور
با توجه به محدود بودن پوشش شبکه‌های حمل و نقل ریلی، هوایی و دریایی کشور،
بخش عمده‌ای از جابه‌جایی مسافران در کشور (بیش از ۹۰ درصد) توسط ناوگان
حمل و نقل جاده‌ای صورت میگیرد. بطوری که سهم حمل و نقل هوایی و ریلی
بسیار کم و تقریباً یکسان است. این موضوع ما را برآن می‌دارد تا به فکر
افزایش توان این بخش از حمل و نقل باشیم. در سالهای اخیر به سبب قیمت
بسیار بالای وسایل نقلیه عمومی مسافربری، کنترل دولتی نرخ خدمات و عدم
تطابق نرخ‌های تعیین شده با قیمت تمام شده خدمات، سرمایه‌گذاران انگیزه‌ای
برای سرمایه‌گذاری در این بخش نداشته‌اند و این موضوع موجب شده است که بخش
حمل و نقل مسافر از فناوری روز دنیا فاصله بگیرد و کیفیت خدمات این بخش
تنزل یابد. از جمله راهکارهایی که برای ارتقای کیفیت خدمات حمل و نقل مسافر
مورد توجه قرار گرفته است، می‌توان به بازنگری ضوابط تأسیس و فعالیت
شرکت‌های حمل و نقل مسافر، نوسازی ناوگان حمل و نقل، برقراری سرویس‌های
ویژه با خدمات رفاهی بویژه، درجه‌بندی مؤسسات حمل و نقل،درجه‌بندی مؤسسات
حمل و نقل و رانندگان، ایجاد شبکه رایانه‌ای فروش بلیط و ایجاد مراکز فروش
بلیط در سطح شهرها و آموزش رانندگان اشاره کرد.
۱-۳- تقسیم بندی سیستم حمل و نقل
• سازه‌های زیربنایی
• ناوگان حمل و نقل
• استفاده‌کنندگان از سیستم
• پرسنل اداره‌کننده
۱-۳-۱- سازه‌های زیربنایی
شامل موارد زیر میباشد که بدون شک بدون وجود آنها فرآیند حمل‌ونقل امکان‌پذیر نمی‌باشد:
راهها و تجهیزات آنها
تأسیسات بین راهی
سیستم‌های کنترل و نظارت
پایانه‌ها
۱-۳-۲- ناوگان حمل و نقل
وسایلی و امکاناتی را شامل می‌شود که عملیات حمل و نقل توسط آنها انجام
می‌شود که برای ترمینال مسافربری اتوبوس عمده‌ترین و ضروری‌ترین وسیله حمل و
نقل میباشد.
۱-۳-۳- استفاده‌کنندگان از سیستم
افرادی را شامل می‌شود که سیستم حملو نقل برای رفع نیازهای آنها به کار
گرفته شده است که در مورد ترمینال تمام افرادی را شامل می‌شود که برای
مسافرت وسیله نقلیه اتوبوس را انتخاب می‌کنند.
۱-۳-۴- پرسنل اداره‌کننده
تمام افراد و مشاغلی که دست به دست هم و باهمکاری یکدیگر سعی در رفع
نیازهای مسافرتی مسافران و بهبود مشکلات استفاده‌کنندگان از سیستم
میباشند.
۱-۴- تقسیم‌بندی‌هایی پایانههای مسافربری
پایانههای مسافربری را می‌توان از ابعاد مختلفی تقسیم بندی نمود یکی از
عمده‌ترین نوع این تقسیم‌بندی را می‌توان موارد زیر عنوان نمود که برای
موارد زیر می‌توان نمونه های عینی داخلی و خارجی بسیاری ذکر کرد.
۱-۴-۱- از لحاظ نوع وسیله نقلیه :
• اتوبوسرانی
• مینی‌بوسرانی
• سواری کرایه
۱-۴-۲- از لحاظ نوع مالکیت
• دولتی
• خصوصی
۱-۴-۳- از لحاظ حوزه عملیات
• درون استانی
• برون استانی
• برون مرزی
۱-۴-۴- از لحاظ نحوه استفاده
• عمومی
• اختصاصی
۱-۴-۵- از لحاظ اصول طراحی و برنامه‌ریزی
• متمرکز
• نیمه متمرکز
• غیرمتمرکز
۱-۵- دسترسی به ترمینال
به منظور بهبود و تسهیل جریان عملکردهای یک ترمینال مسافربری، این مجموعه
بایستی دارای ارتباطی مستقیم با شهر، خصوصاً مراکز شهر باشد تا مسافران پس
از ورود به ترمینال به راحتی به شهر رهسپار شده و با مسافران خروجی براحتی
از شهر عازم ترمینال گردند. دسترسی به شهر و ترمینال می‌تواند توسط وسائل
نقلیه شخصی یا عمومی صورت پذیرد، لذا ارتباط این دو از طریق فضاهای واسطه،
مانند پارکینگ وسائل نقلیه شخصی و ترمینال وسائط نقلیه عمومی درون شهری
صورت میگیرد. این فضاها بمثابة گره‌های اصلی ارتباط ترمینال و شهر مورد
استفاده قرار می‌گیرند. بدین ترتیب از التقاط عملکردهای شهر و ترمینال
جلوگیری خواهد شد و از هجوم مسافرین واردشده و ازدحام ایشان در نقطه اتصال
ترمینال و شهر جلوگیری شده و اخلالی در سیستم‌های شهری بوجود نخواهد آمد.
همین مسئله عیناً در مورد مسافران خروجی نیز صادق میباشد. در ضمن علاوه بر
طراحی فضاهای پارکینگ و ترمینال درون‌شهری می‌توان فضاهای فیلتری (مانند
حلقة فضای سبز) نیز بین ترمینال و شهر در نظر گرفت. بدین ترتیب وجود
ترمینال در بافت کالبدی شهر در همسایگی خویش تاثیر مطولب نخواهد گذاشت.
ـ زیاد بودن فاصلة پیاده شدن مسافر از وسیلة درون‌شهری تا محل ساختمان ترمینال بدلیل سخت بودن حمل لوازم دارای تأثیر منفی میباشد.
۱-۶- حرکت در ترمینال
بدلیل گستردگی مجموعة ترمینال مسافربری و لزوم ارتباط بین اجزاء مختلف
ترمینال بایستی در درون سایت ترمینال مسیرهائی جهت دسترسی به فضاهای مختلف
در نظر گرفت تا بدین ترتیب ارتباط لازم بین اجزاء مختلف ترمینال برقرار
گردد. این مسیرهای حرکت باید بنحوی طراحی گردند که منحصراً توسط اتوبوسهای
برون‌شهری، خودروهای ارائه کننده خدمات (تانکر سوخت، وسائل باربری تامین
کننده مایحتاج ترمینال) و خودروهای اورژانسی مورد استفاده قرار گیرند.
۱-۷- تقسیم بندی حرکت رفت آمد پیاده ها
الف) حرکت مسافر خروجی (که در بررسی دقیقتر به زیرگروه‌های مسافر بدون توشه
و باتوشه سبک، مسافر باتوشه انبوه ومسافر با توشه و همراه با همراهان مورد
بررسی قرار میگیرد).
ب) حرکت افراد بدرقه کننده
ج) حرکت مسافر ورودی (مانند ردیف «الف»)
د) حرکت افراد مستقبل
هـ) حرکت پرسنل ثابت و اداری
و) حرکت پرسنل فنی و نگهداری
ز) حرکت عوامل مربوط به وسائل نقلیه (رانندگان و کمک‌رانندگان)
ح) رفت و آمد عوامل مربوط به خدمات جنبی و خدماتی
ط) حرکت عوامل حفاظت ـ حراست
ی) حرکت افراد معلول و بیمار
۱-۸- ارتباطات بیرونی
صرفتظر از محدودیت‌های قابل پیش‌بینی در انتخاب محل ترمینالهای شهرهای
بزرگ، از جنبه اصولی لازم است محل ترمینالها به ترتیبی تعیین شود که با
محورهای عبوری برون شهری در ارتباط مستقیم باشند. با رعایت این اصل وسائل
حملو نقل بین شهری موجب بروز مسائل و مشکلاتی، چه از نظر افزایش حجم رفت و
آمد در نقاط خاصی از شهر و یا آلودگی هوا و محیط برای شهرها نخواهند شد. از
دیدگاه ارتباط باجاده‌های خارج از شهر محورهای منتهی به ترمینال باید به
نحوی طراحی شوند که در عین تسهیل دسترسی به راههای مذکور با خیابانهای
منتهی به شهر نیز مرتبط باشند. نکته اساسی قابل ذکر آنکه محورهای سواره‌رو
منتهی به ترمینالها بطور اعم نمی‌بایست با شبکه رفت و آمد پیاده اطراف و
یا داخل ترمینال برخورد مستقیم داشته باشند.
در مواردی که محل ترمینال در مجاورت راههای ارتباطی اصلی برون‌شهری قرار
میگیرد. بسته به راه‌حلهای انتخابی در طرحهای شهرسازی از نظر محورهای کنار
گذر شهر در این قسمت راه‌حلهای پیشنهادی برای نحوه ورود به ترمینال و خروج
از آن می‌بایست بنحوی باشد که باعث بروز تراکم در محور کنار گذر نشود زیرا
معمولاً حرکت وسائل نقلیه در این محورها سریع انجام می‌شود. بدیهی است که
در مرحله طراحی توجه کافی به تسهیل رفت و آمد سریع به ترمینال می‌بایست
بعمل آید.
۱-۹- اجزاء اصلی و روابط کلی بین آنها
مجموعة ترمینال اتوبوسرانی را بطور کلی می‌توان به قسمت‌های زیر تقسیم نمود:
الف) ورودی مسافرین، ترمینال شهری، پارکینگ مراجعین و پارکینگ وسائل نقلیه
عمومی شهری، ورودی برقرارکننده ارتباط بین شهر وترمینال مسافربری برون‌شهری
بوده لذا می‌باید دارای خصوصیات لازم برای این عملکرد باشد. این فضاها
بایستی حریم ترمینال را مشخص نموده وهویت لازم را به آن ببخشد. در جهت
برقراری بهترین نوع ارتباط بین شهر و ترمینال بین شهری بایستی فضائی برای
توقف وسائل نقلیه عمومی شهری در نظر گرفت تابدین ترتیب مسافران ورودی با
استفاده از این وسائل (کرایه، اتوبوس، تاکسی و… و در آینده مترو یا تراموای
شهری) عازم شهر گردند. ضمناً این نوع خودروها می‌توانند مسافران خروجی را
از سطح شهرجمع‌آوری و به مجموعة ترمینال انتقال دهند.
ب) فضای تجاری و خدماتی: در این فضا خدمات در طیفی گسترده ارائه می‌گردد.
این طیف می‌تواند از فروش مواد غذائی تا ارائه صنایع دستی گسترده باشد. در
ضمن می‌تواند شامل مهمانخانه و سایر احتیاجات مسافرین نیز باشد.
ج) ساختمان مسافرین خروجی با در نظر گرفتن توسعة آینده
د) ساختمان مسافرین ورودی با در نظر گرفتن توسعة آینده
هـ) پارکینگ وسائل نقلیة بین شهری و سکوهای مربوطه: این فضا پارک وسائل نقلیة برون‌شهری در زمان فراغت را ممکن می سازد.
و) فضای خدمات جنبی (فنی، تعمیرگاه، رنگ‌آمیزی و شستشوی وسائل نقلیة
برون‌شهری) و مراکز تاسیساتی، انبارها، خوابگاه رانندگان و سکوهای سوختگیری
و غیره.
ز) ورودی وخروجی وسائل نقلیه بین شهری و اجزاء متشکله مانند مهرزنی و غیره.
ح) راهها و رامپها و دیگر تاسیسات مربوطه در جهت ایجاد تسهیلات ورود وخروج
وسائل نقلیه بین شهری و عبور و مرور سریع سایر وسائل نقلیه.
ط) فضای سبز و عوامل تلطیف کننده محیط: این فضا جهت رفع آلودگی‌های محیطی،
مشخص نمودن حریم و عرصه‌ها وایجاد چشم‌اندازهای مناسب کارآئی‌های بسیار
گسترده‌ای را دارا میباشد
بمنظور هر چه روشن‌تر شدن ارتباط بین اجزاء مختلف طرح ترمینال دیاگرام
ارتباطات بین آنها تهیه گردید. در این دیاگرام ارتباطات ترمینال از مرحله
ورودی (نقطه اتصال مجموعه ترمینال به شهر) تا مرحله انتهائی (سکوهای سوار
شدن) بصورت مجموعه‌های کلی نشان داده شده، که در عین حال نمایانگر روابط
بین مجموعه‌های خدمات جانبی و ترمینال نیز میباشد.
۱-۱۰- بررسی سیستم های ورود وخروج مسافر
در طراحی سیستم ورود و خروج مسافران، باید به چند نکتة مهم توجه داشت:
ـ هرچه ساده‌تر بودن سیستم‌های ورودی و خروجی
مسافران (اعم از ورودی و خروجی) باید در فضائی قرار گیرند که براحتی قادر
به شناسائی، جهت‌یابی و جهت‌گیری در آن باشند. بدین ترتیب مسافران دچار
هیچگونه سردرگمی نمی‌گرند و براحتی به مقصد خویش می‌رسند. بنابراین
سیستم‌های ورودی و خروجی بایستی نقشی هدایت‌کننده داشته باشند.
۱-۱۰-۱- جدا بودن سیستم ورود از سیستم خروج
جدائی این دو سیستم الزامی است، بدین وسیله می‌توان کلیه فضاهای مربوط به
عملکرد ورودی را از فضاهای مربوط به خروج جدا نمود. باین ترتیب در فضای
ترمینال هرج و مرج ناشی از تداخل این دو سیستم رخ نخواهد داد و حرکت در
کلیه فضاهای ترمینال جهت‌دار خواهد بود.
در جهت حفظ نظم و قانون در ترمینال و جلوگیری از وقوع جرائم مختلف
(جیب‌بری، کلاهبرداری و …) بخصوص برای سیستم‌های ورودی و خروجی باید
واحدهای انتظامی پیش‌بینی شوند.
- سیستم های ورودی و خروجی بنحوی طراحی گردند که افراد خانواده در این سیستم‌ها از یکدیگر جدا نشده ویکدیگر را گم نکنند.
۱-۱۱- فضایابی بر اساس مشخص نمودن نیازهای مسافران
لازمه وجودی ترمینال مسافربری، ارائه مجموعهای از خدمات در جهت برطرف‌سازی
نیازهای مراجعین میباشد ودراین راستا، سفر (حرکت از لحظه ورودها جایگزینی
در اتوبوس، در داخل ترمینال) اصلی‌ترین کارکرد یک ترمینال است. بعبارتی
دقیقتر مجموعه فضائی یک ترمینال بمنظور ارائه کلیه خدمات مرتبط با سفر شکل
میگیرد، رفع نیازهای متقابل در ساختار فضائی ترمینال نقش اساسی داشته و در
اولویت اول جای می‌گیرند.
نیازهای اولیه افراد را می‌توان بر اساس گروه‌بندی زیر شناسائی نمود:
۱ـ گروه گیرندگان خدمات
۲ـ گروه ارائه کنندگان خدمات
هرکدام از گروههای فوق الذکر دارای نیازهای خاص خویش میباشد که در همین
مبحث به بیان آنها خواهیم پرداخت لکن قبل از شروع این مطلب باید به نکته‌ای
اشاره شود. بغیر از نیازهای خاص هرکدام ازگروه‌ها و بخش‌ها، ترمینال به
عنوان مجموعهای پیچیده وسیستماتیک که موظف به ارائه خدماتی میباشد خود
دارای سیستم کلی است که در گام نخست به تشریح دسته‌ای از زیر سیستم‌ها و
نیاز بین سیستمی می‌پردازیم:
۱-۱۲- نیازهای کلی ترمینال مسافربری
۱-۱۲-۱- نیاز به ارتباط:
ترمینال مسافربری خود مجموعهای است که در راستای بوجود آوردن وبهبود
بخشیدن به ارتباطات بین شهری شکل گرفته است لذا جهت حفظ موجودیت وحیات
ترمینال بایستی به جنبه‌های ارتباطی مورد نیاز آن توجه کافی مبذول داشت.
ارتباطات مورد نیاز در تمامی جنبه‌های مختلف و لازم بایستی پیش‌بینی و طرح
گردند:
۱ـ ارتباط بین مجموعة ترمینال و سیستم راههای بین شهری
۲ـ ارتباط بین ترمینال وشهر
۳ـ ارتباط درون سایتی
۴ـ ارتباطات درون بنائی
۵ـ ارتباطات مخابراتی (تلفن، تلکس، تلگراف و …)
۶ـ ارتباطات لازم بین سیستم سرپرستی ترمینال و سیستم مدیریت شهری و کشوری
۷ـ ارتباطات لازم بین تعاونیهای مسافربری شهر با تعاونیهای سایر شهرها
۱-۱۲-۲- نیاز به سیستم مدیریت و سرپرستی
ترمینال بعنوان سیستمی که ارائه کنندة خدمات میباشد در درون خود دارای
اجزاء مختلف و با نیازهای متفاوتی میباشد لذا جهت ایجاد هماهنگی بین
بخشهای مختلف و ایجاد نظم در امور و رسیدگی به امور جاری، سیستم مدیریت و
سرپرستی یکی از نیازهای اولیه و لازم ترمینال میباشد.
۱-۱۲-۳- نیاز به امنیت و برقراری نظم
امنیت و نظم را می‌توان در سه بخش بررسی نمود:
۱ـ امنیت و نظم درون ترمینال
۲ـ امنیت سفر
۳ـ امنیت و نظم در راههای درون سایتی
۱-۱۲-۳-۱- امنیت و نظم درون ترمینال :
روزانه جمعیت کثیری از مسافران ورودی و خروجی وارد محوطه ترمینال می گردند
که این امر می‌تواند نکته‌ای قابل توجه برای بزهکاران باشد در ضمن بعلت
کثرت جمعیت، امکان بوجود آمدن اصطکاک‌ها و درگیریها (بخصوص در مواقع اوج
ازدحام) قابل پیش‌بینی است. لذا وجود قوه‌ای که برقراری نظم و امنیت را بر
عهده بگیرد، و باین امر مهم بپردازد از جمله نیازهای ترمینال میباشد.
البته امنیت در مقوله‌های دیگری نیز قابل بررسی میباشد که اهم آنها
عبارتند از:
۱-۱۲-۳-۲- امنیت سفر :
امنیت سفر در رابطه مستقیم با وضعیت وسیله نقلیه مسافرت میباشد لذا وجود
ارگانی که بازرسی فنی اتوبوس‌ها را بر عهده دارد نیز از نیازهای ترمینال
است.
۱-۱۲-۳-۳- امنیت و نظم در راههای درون سایتی:
امنیت راههای ارتباطی درون سایتی نیز از مواردی است که بایستی بدان توجه
کافی مبذول داشت. جدا بودن مسیرهای پیاده و سواره عدم تداخل مسیرهای
برون‌شهری و درون‌شهری از جمله عواملی هستند که باید برای برقراری نظم و
امنیت در راههای درون سایتی مدنظر قرار گیرند.
۱-۱۲-۴- نیاز به حریم:
ترمینال مسافربری بعنوان مجموعهای پیچیده نیاز وافری به نظم وعدم تداخل
بخشهای مختلف دارد. بدین جهت بخشهای مختلف که دارای عملکردهای متفاوت هستند
بایستی در فضاهائی که مختص به خود آنها است قرار گیرند ودر این موقعیت
نیاز به وجود حریمها احساس می‌شود و وجود حریم می‌تواند خود عاملی باشد جهت
تسهیل عوامل زیر:
۱ـ عدم تداخل عملکردها
۲ـ امنیت ونظم
۳ـ آرامش
۴ـ جلوگیری از سردرگمی افراد
که هرکدام از ۴ عامل فوق خود به تنهائی می‌تواند نیازهای مجموعةکلی
سیستم‌های یک ترمینال مسافربری را تامین کند. پس از مشخص نمودن نیازهای کلی
ترمینال مسافربری به بررسی گروههای مختلف و نیازهای خاص هر کدام از آنان
می‌پردازیم سپس بر اساس نیازهای آشکار شده فضاهای لازم جهت هرگروه را مشخص
خواهیم نمود.
و………………………
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده و
مقدمه ۱
فصل اول
۱-۱- تعاریف ۳
۱-۱ -۱- تعریف ترمینال (پایانه) ۳
۱-۱-۲- طراحی و ساخت ترمینال ۴
۱-۱-۳- تاریخچه استفاده از اتوبوس ۴
۱-۲- مسافر در کشور ۵
۱-۳- تقسیم بندی سیستم حمل و نقل ۵
۱-۳-۱- سازه‌های زیربنایی ۵
۱-۳-۲- ناوگان حمل و نقل ۶
۱-۳-۳- استفاده‌کنندگان از سیستم ۶
۱-۳-۴- پرسنل اداره‌کننده ۶
۱-۴- تقسیم‌بندی‌هایی پایانههای مسافربری ۶
۱-۴-۱- از لحاظ نوع وسیله نقلیه : ۶
۱-۴-۲- از لحاظ نوع مالکیت ۶
۱-۴-۳- از لحاظ حوزه عملیات ۷
۱-۴-۴- از لحاظ نحوه استفاده ۷
۱-۴-۵- از لحاظ اصول طراحی و برنامه‌ریزی ۷
۱-۵- دسترسی به ترمینال ۷
۱-۶- حرکت در ترمینال ۸
۱-۷- تقسیم بندی حرکت رفت آمد پیاده ها ۸
۱-۸- ارتباطات بیرونی ۸
۱-۹- اجزاء اصلی و روابط کلی بین آنها ۹
۱-۱۰- بررسی سیستم های ورود وخروج مسافر ۱۰
۱-۱۰-۱- جدا بودن سیستم ورود از سیستم خروج ۱۰
۱-۱۲- نیازهای کلی ترمینال مسافربری ۱۱
۱-۱۲-۱- نیاز به ارتباط: ۱۱
۱-۱۲-۲- نیاز به سیستم مدیریت و سرپرستی ۱۲
۱-۱۲-۳- نیاز به امنیت و برقراری نظم ۱۲
۱-۱۲-۳-۱- امنیت و نظم درون ترمینال : ۱۲
۱-۱۲-۳-۲- امنیت سفر : ۱۲
۱-۱۲-۳-۳- امنیت و نظم در راههای درون سایتی: ۱۲
۱-۱۲-۴- نیاز به حریم: ۱۳
فصل دوم
۲-۱- ضوابط و قوانین ترمینالها ۱۵
۲-۲- بخش بنیادها، نهادها و ارگانها ۱۷
۲-۳- فضاهای مورد نیاز بخش بنیادها، نهادها و ارگانها: ۱۷
۲-۴- انواع پایانه ها ۱۷
۲-۴-۱- پایانههای باربری ۱۸
۲-۴-۲- پایانههای مسافربری ۱۸
۲-۵- انواع پایانه از نظر شکل ۱۹
۲-۵-۱- پایانههای متمرکز ۱۹
۲-۵-۲- پایانههای نیمه متمرکز ۱۹
۲-۵-۳-پایانههای غیرمتمرکز ۱۹
۲-۶- انواع فرم پایانه ۱۹
۲-۶-۱- فرم مجموعهای ۱۹
۲-۶-۲- فرم شعاعی: ۲۰
۲-۶-۳- فرم خطی ۲۰
۲-۶-۴-فرم مرکزی: ۲۰
۲-۶-۵- فرم شبکه‌ای: ۲۰
۲-۷- انواع سیرکولاسیون پایانه ۲۱
۲-۸- انواع حرکت مسافر ۲۱
۲-۹- محل باجه ۲۱
۲-۱۰- گره حرکتی ۲۱
۲-۱۱- فیلترها ۲۲
۲-۱۲- نوع حرکت اتوبوس در ترمینال ۲۲
۲-۱۲-۱- حرکت اتوبوس ۲۲
۲-۱۲-۲- حرکت خدمه و کارمندان ۲۲
۲-۱۲-۳- جابجائی مسافرین شهر و پایانه ۲۲
۲-۱۳-انواع فرم‌هایی سیرکولاسیون مسافر ۲۳
۲-۱۳-۱- فرم حرکت خطی ۲۳
۲-۱۳-۴- فرم شطرنجی ۲۳
۲-۱۳-۵- فرم شبکه‌ای ۲۴
۲-۱۴- دیاگرامهای حرکتی ۲۴
۲-۱۵- معیارهای برنامه‌ریزی پایانه ۲۵
۲-۱۶- عناصر اصلی ۲۵
۲-۱۶-۱- سالن اصلی پایانه ۲۵
۲-۱۶-۲- قسمت فروش بلیت و تعاونی‌ها ۲۶
۲-۱۶-۳- قسمت اداری ۲۷
۲-۱۷- ۱- عناصر پشتیبانی ۲۷
۲-۱۷-۲- عناصر تفریحی و آرامش بخش ۲۸
۲-۱۷-۳-۱- غرفه های خدماتی: (فروشگاه، بانک، بیمه، مخابرات، راهنمای مسافران، اورژانس) ۲۹
۲-۱۷-۳-۲-کافه تریا و محل استراحت مسافران تازه از راه رسیده ۲۹
۲-۱۷-۳-۳- مهمانسرا (مسافرخانه) ۲۹
۲-۱۷-۳-۴- رستوران ۲۹
۲-۱۷-۴- محل های ضروری دیگر ۳۰
۲-۱۷-۵- مسیر دسترسی (گذرگاهها) ۳۰
۲-۱۷-۶- تخصیص فضا ۳۰
۲-۱۷-۷- ارتفاع طبقات ۳۰
۲-۱۷-۸- لابی ۳۰
۲-۱۷-۹- استاندارد اتوبوسهای برون‌شهری و درون‌شهری ۳۰
۲-۱۷-۱۰- ابعاد لازم جهت پارکینگ اتوبوس ۳۲
۲-۱۷-۱۱- ابعاد و اندازة انواع سکوی پهلوگیری اتوبوسهای برون‌شهری ۳۲
۲-۱۷-۱۱-۱- سکوی پهلوگیری موازی با جداره بنای ترمینال ۳۳
۲-۱۷-۱۱-۲- سکوی پهلوگیری مدور ۳۳
۲-۱۷-۱۲-۱- ابعاد حداقل در پارکینگ‌های آزاد ۳۳
۲-۱۷-۱۳-۱- پارکینگ اداری و تاکسی و اتومبیل های مراجعان ۳۴
۲-۱۷-۱۴- قرارگیری و اندازه‌ها ۳۴
۲-۱۷-۱۴-۱- طرز قرار دادن جاپارکها ۳۴
۲-۱۷-۱۴-۲- جدول عرضهای پیشنهادی برای راهروهای اصلی پارکینگ‌های عمومی ۳۶
۲-۱۷-۱۵- دیاگرام فضاها ی ترمینال ۳۷
۲-۱۷-۱۵-۱- گروه گیرندگان خدمات ۳۷
۲-۱۷-۱۶- مسافران ورودی و استقبال کنندگان ۳۷
۲-۱۷-۱۶-۱- مسافران خروجی و مشایعت کنندگان ۳۸
۲-۱۷-۱۷- گروه ارائه کنندگان خدمات ۳۸
۲-۱۷-۱۸- نیازهای بخش سرپرستی مدیریت ترمینال ۳۹
۲-۱۷-۱۹- تعاونیهای مسافربری ۴۰
۲-۱۷-۱۹-فضاهای مورد نیاز بخش نگهداری و سرویس اتوبوسهای برون‌شهری و ارتباط آنها ۴۱
۲-۱۷-۱۹-۱- میهمانسرای رانندگان ۴۱
۲-۱۷-۱۹-۲-غرفه‌های تجاری ۴۱
۲-۱۷-۲۰- نیازهای اولیه غرفه‌های تجاری ۴۲
۲-۱۷-۲۱- فضاهای مورد نیاز غرفه‌های تجاری ۴۲
۲-۱۷-۲۲- اغذیه‌فروشی ۴۲
۲-۱۷-۲۲- نیازهای عمومی مسافران ۴۳
۲-۱۸-نیاز به فضای سبز و ایجاد حریم ۴۳
۲-۱۹- فضاهای کلی ترمینال: ۴۴
۲-۱۹-۱-دسترسی سواره ها: ۴۴
۲-۱۹-۲- دسترسی پیاده: ۴۴
۲-۱۹-۳- ساختمان اصلی: ۴۴
۲-۱۹-۴- سکوی سوار: ۴۵
۲-۱۹-۵-سکوی پیاده: ۴۵
۲-۱۹-۶- پارگینگ: ۴۵
۲-۲۰- نیازهای عمومی مسافران ۴۵
فصل سوم
۳-۱- نمونههای داخلی ۴۷
۳-۱-۱- ترمینال جنوب تهران ۴۷
۳-۱-۲- تحلیل فرم ۴۷
۳-۱-۳- فرم مرکزی ۴۷
۳-۱-۴- نتیجه۱ ۴۸
۳-۱-۵- نتیجه۲ ۴۸
۳-۱-۲- ترمینال دزفول ۴۹
۳-۱-۲-۱- نمای جلو و اصلی ۴۹
۳-۱-۲-۲- فرم کلی ترمینال دزفول ۵۰
۳-۲- نمونه های خارجی ۵۲
۳-۲-۱- ترمینال کانادا والتر لندن ۵۲
۳-۲-۱-۱- حوزه‌های عملکردی ۵۳
۳-۲-۱-۲- تحلیل فرم ۵۳
۳-۲-۱-۳- شان فضا ۵۴
۳-۲-۱-۴- نتیجه ۵۴
۳-۲-۱-۵- سیرکولاسیون طراحی شده ۵۴
۳-۲-۱-۶- نتیجه ۵۴
۳-۲-۲- ترمینال گوتنبرگ سوئد ۵۵
۳-۲-۲-۱- حوزه‌های عملکردی تحلیل فرم ۵۵
۳-۲-۲-۲- نتیجه ۵۵
۳-۲-۲-۳- سیر کولاسیون طراحی شده ۵۵
۳-۲-۲-۴-نتیجه ۵۶
فصل چهارم
۴-۱- موقعیت جغرافیایی ۵۸
۴-۲- ویژگیهای اقلیمی استان اردبیل ۶۰
۴-۲-۱- بادهای استان اردبیل ۶۰
۴-۳- ویژگیهای جمعیتی استان اردبیل ۶۱
۴-۴- ویژگیهای اقتصادی و معیشتی استان اردبیل ۶۱
۴-۵- معرفی پارس آباد ۶۲
۴-۵-۱- وجه تسمیه ۶۲
۴-۵-۲- پیدایش شهر ۶۳
۴-۵-۳- موقعیت و وسعت ۶۴
۴-۵-۴- جمعیت ۶۵
۴-۵-۵- توپوگرافی ۶۵
۴-۵-۶- شیب ۶۶
۴-۵-۷- آبهای سطحی ۶۶
۴-۵-۸- رودخانه ارس ۶۶
۴-۵-۹- رودخانه دره رود ۶۷
۴-۵-۱۰- رودخانه قوری چای ۶۷
۴-۵-۱۱- زمین شناسی ۶۷
۴-۵-۱۲- گسل ۶۷
۴-۵-۱۳- گسل گرمی ۶۷
۴-۵-۱۷- گسله نریمان ۶۷
۴-۵-۱۸- پهنه بندی خطر زلزله ۶۸
۴-۵-۱۹- درجه حرارت ۶۸
۴-۵-۲۰- مراتع ۶۹
۴-۶- تعداد و نحوه استقرار آبادیها ۶۹
۴-۷- خاک ۶۹
۴-۸-وضع ارتباطات بین آبادیها و شهر و سیستم حمل و نقل موجود ۶۹
۴-۸-۱-محور پارس آباد – قره آغاج ۷۰
۴-۸-۲- محور پارس آباد – جعفر آباد ۷۰
۴-۹- راه های روستایی ۷۰
۴-۱۰- خدمات بهداشتی و درمانی ۷۰
۴-۱۱- مهاجرت ۷۱
۴-۱۲- وضعیت بخش های مختلف اقتصادی ۷۱
۴-۱۳- صنایع دستی پارس آباد ۷۱
۴-۱۴- وضعیت اجتماعی ۷۲
۴-۱۵- وضعیت اقتصادی ۷۲
۴-۱۶- بررسی اقلیم پارس آباد ۷۲
۴-۱۶-۱- تحلیل آماری دمای منطقه مغان ۷۲
۴-۱۶-۲- اقلیم پارس آباد ۷۳
۴-۱۶-۳- بارندگی ۷۴
۴-۱۶-۴-احتمال وقوع اولین بارش برف در پارس آباد ۷۴
۴-۱۶-۵-احتمال وقوع آخرین بارش برف در پارس آباد (در فصل بهار) ۷۴
۴-۱۶-۶- تعداد روزهای یخبندان ۷۵
۴-۱۷- اصول اجرایی و عملی طراحی در این اقلیم ۷۵
۴-۱۷-۱- انتخاب جهت استقرار ساختمان و پارامتر مرتبط با آن ۷۵
۴-۱۷-۲- تعیین جهت ساختمان با توجه به عوامل اقلیمی ۷۶
۴-۱۸- تحلیل و بررسی ترمینال موجود پارس آباد ۷۷
۴-۱۸-۱- معایب ترمینال موجود ۷۷
۴-۱۸-۱-۱- دسترسی: ۷۷
۴-۱۸-۱-۲- ترافیک: ۷۷
۴-۱۸-۱-۳- نبود سایت مناسب: ۷۷
۴-۱۸-۱-۴- تصادف: ۷۷
۴-۱۸-۱-۵- نبود سکوی سوار و سکوی پیاده: ۷۷
۴-۱۸-۱-۶- سرویس بهداشتی عمومی: ۷۷
۴-۱۸-۱-۷- تعمیرگاه: ۷۸
۴-۱۸-۱-۸- دیگر مشکلات ترمینال موجود عبارت است از : ۷۸
۴-۱۹-دلیل طراحی ترمینال جدید برای پارس آباد: ۷۸
منابع و مأخذ ۷۹
