بخشی از مطلب
بانی اولیه بنا در قرن پنجم هجری « امیر علاءالدوله کالنجار » اولین امیر
کاکویی بوده است اما بنای‌کنونی مسجد را در قرن هشتم‌هجری « سیدرکن الدین
محمد‌قاضی » احداث می‌کند .منابع تاریخی:بنای مسجد جامع کبیر یزد طی قرون
متمادی بر بقایا و یا در کنار بناهای متنوعی بنا گردیده‌است که در متون
تاریخی تحت عناوین مسجد جمعه شهرستان ، مسجد جامع عتیق ، مسجد جمعه قدیم
« درده » مسجد جامع نو و بناهای‌الحاقی آن به‌اسامی گوناگون یاد شده است
.
پاره ای عقیده دارند‌که در دوران پیش‌از اسلام در این مکان آتشکده‌ای
برپا بوده که تا دوران بعد از اسلام نیز دوام داشته ،اما دلایل‌کافی
برای‌این مدعا در دست‌نیست . اما آنچه‌که مسلم و‌مکتوب است، آن است که در
قرن پنجم هجری « امیر علاءالدوله کالنجار » اولین امیر‌کاکویی پس از ورود
به یزد به تعمیر و نوسازی مسجدی به نام مسجد جمعه شهرستان می‌پردازد که
در قرون قبلی برپا بوده و قبله آن سه درجه نسبت به قبله اصلی به سمت شرق
انحراف داشته است . همسرش ارسلان خاتون مناری در کنار مسجد اولیه بنا می
کنند که تا قرن نهم برپا بود
فرزند ایشان « علاءالدوله گرشاسب » پایاب قنات زارچ که هم اکنون نیز در صحن
فعلی واقع است احداث می کند و جماعتخانه ای در ضلع غربی بنا می افزاید که
در سال 1240 شبستان شازده بر روی آن ساخته می شود . در سال 536 هجری قمری
به بعد نیز دختران فرامرزبن امیرعلی بن فرامرز شبستان و مقبره ای برای خود
به مسجد اضافه می کنند و....
فهرست مطالب :
مقدمه
سلسله مراتب
معرفی بنا
رنگ و بافت
مقیاس
تقارن
استفاده از تمام فضا
جهت قرار گیری
کنتراست
استفاده از مصالح بوم اورد
استفاده از عناصر و حجمهای موافق طبیعت
نورپردازی
