چکیده:
اگر شبکه ای در دو جهت دارای انحنا باشد گنبد نامیده می شود شاید رویه یک
گنبد بخشی از یک کره یا یک مخروط یا اتصال چندین رویه باشد . گنبد ها سازه
هایی با صلبیت بالا می باشند و برای دهانه های بسیار بزرگ تا حدود 250
متر(گنبد مدرن) مورد استفاده قرار می گیرند . ارتفاع گنبد باید بزرگتر از
15% قطر پایه گنبد باشد . گنبدها دارای مرکز هستند .
بسیار گفته شده است که گنبد بیشتر جنبه ی تزیینی داشته ،ما در این تحقیق
سعی کرده ایم در مورد اینکه آیا کاربرد گنبد این چنین بوده یا کاربردش
ساختمانی بوده واستفاده های دیگری را هم داشته ،جستجو کنیم برای پاسخ دادن
به این سوالات به سراغ منابع معتبری همچون کتب استاد پیر نیا،کتب استاد
کیانی ودیگر منابع معتبررفتیم،که در آخر به جوابهای در خور توجهی رسیدیم،که
در ادامه مقاله به آن می پرداریم.
کلید واژه:
گنبد ، معماری ایرانی ، فرم گنبد ، اجزای گنبد ، انواع گنبد
خلاصه مقاله:
یکی از مهمترین بخشهای سازه ای بنا در معماری سنتی ایران که بر شکلگیری اثر
معماری و همچنین منظر شهری تاثیر بسزایی دارد ، بخش پوششها بویژه گنبد ها و
طاقها میباشد. در این مقاله به بررسی کلی گنبد ها انواع گنبد از نظر شکل
ظاهری ، ساختار کلی و از نظر قوس مبنا بررسی شده است. سپس یک طرح کلی از
اجزا و اندام یک نمونه ساختمان گنبدی ارائه میشود. در ادامه در مورد سه بخش
اصلی بشن ، چپیره و گنبد و انواع آنها توضیحاتی بیان میگردد. سپس با نحوه
چیدمان مصالح در گنبد ها و فرم دهی مصالح جهت ساخت گنبد و نحوه اجرای آن به
صورت عمومی آشنا میشویم. در نتیجه اهمیت آشنایی و مطالعه و تحقیق در سازه
های سنتی معماری ایران جهت تداوم و ماندگاری هنر اصیل معماری ایرانی مشخص
میشود.
فهرست مطالب
عنوان………………………………………………………………………………… صفحه
چکیده………………………………………………………………………………………………5
کلید واژه……………………………………………………………………………………………5
مقدمه………………………………………………………………………………………………6
اهمیت و ارزش پژوهش…………………………………………………………………………..8
جامعه آماری……………………………………………………………………………………….8
بررسی گنبد در معماری ایران……………………………………………………………………9
سوألات یا فرضیات……………………………………………………………………………….10
گنبد چیست………………………………………………………………………………………10
اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………..10
تاریخچه گنبد در معماری ایران…………………………………………………………………..11
تعریف هندسی گنبد……………………………………………………………………………. 13
چپیره……………………………………………………………………………………………….15
گوشه سازی اسکنج……………………………………………………………………………..20
گوشه سازی ترمبه ………………………………………………………………………………22
-گوشه سازی پتکانه……………………………………………………………………………..29
شکنج………………………………………………………………………………………………36
کاسه گنبد…………………………………………………………………………………………47
1-دو پوسته کاملاً به هم پیوسته………………………………………………………………51
2-گنبدهای دوپوسته میان تهی………………………………………………………………..53
آهیانه……………………………………………………………………………………………..55
خود………………………………………………………………………………………………..56
طرز چیدن مصالح گنبد…………………………………………………………………………..66
تقسیم بندی گنبد……………………………………………………………………………….77
گنبد نار……………………………………………………………………………………………77
گنبد رک…………………………………………………………………………………………..80
گنبدخرپشته……………………………………………………………………………………..82
گنبد اُرچین……………………………………………………………………………………….82
قوسʻطاقʻگنبد…………………………………………………………………………………..85
نمونه گنبدهای بررسی…………………………………………………………………………91
مسجدجامع اصفهان…………………………………………………………………………….91
برج رسکت، برج رادکان، برج لاجیم……………………………………………………………94
برج خرقان………………………………………………………………………………………..97
گنبد قابوس……………………………………………………………………………………..98
مسجد جامع اردستان………………………………………………………………………..100
نتیجه گیری و پیشنهاد……………………………………………………………………….101
تشکر و قدردانی………………………………………………………………………………104
منابع……………………………………………………………………………………………105
